Sinds 2022 zijn de meeste verkeersdoden fietser. Van de fietsers die tussen 2020 en 2024 overleden in het verkeer kwam gemiddeld 42 procent om het leven door een aanrijding met een voertuig, 31 procent overleed zónder botsing met een andere verkeersdeelnemer of een vast object, ze kwamen bijvoorbeeld ongelukkig ten val.

Meer dan tweederde van de verkeersdoden en ernstig gewonden in Amsterdam zijn fietsers of voetgangers, wat hen tot kwetsbare verkeersdeelnemers maakt. De inzet op fietsveiligheid is urgent: zonder aanvullend beleid dreigt het aantal ernstige fietsongevallen in 2040 bijna te verdubbelen tegenover 2018.

SWOV heeft voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), op basis van de beschikbare wetenschappelijke kennis, een kennisagenda opgesteld voor de middellange termijn. Deze kennishiaten vormen input voor de Meerjarenstrategie Fietsveiligheid. Zo is onder meer aanvullend onderzoek nodig naar de relatie tussen drukte en onveiligheid op fietspaden, evenals naar de veiligheid van elektrische fietsen in vergelijking met conventionele fietsen.

Hiaten in de kennishiaten

Conflicten tussen voetgangers en fietsers bij door rood rijden, zebrapaden en vergevingsgezinde stoepranden staan niet op de lijst van kennishiaten. Dat is beschamend. Van een integrale aanpak van verkeersveiligheid in met name woonwijken en binnensteden is daarmee (weer) geen sprake. Dat is een gemiste kans. Ook is meer aandacht nodig voor vrijliggende fietspaden die door onbedoelde effecten fietsen niet noodzakelijk veiliger maken. Opvallend is dat afleiding (smartphone, koptelefoon) niet in de lijst van kennishiaten staat.

Eigenlijk zou zo'n onderzoek moeten beginnen met onderzoek naar de motieven om te fietsen. De nadruk in veel stedelijke plannen ligt op fietsen, terwijl lopen veiliger en inclusiever is. Veel mobiliteit is voor ons plezier: we gaan naar vrienden, restaurants en sportclubs. We zijn steeds mobieler geworden. Maar, zolang steden inzetten op het monomaan faciliteren van de overmobiele haastmeute, worden die steden nooit fijn en verkeersveilig. Mobiliteit moet niet draaien om vervoersmiddelen, maar om mensen. Mag het wat minder overmobiel?

Kennishiaten 

SWOV heeft de kennishiaten gegroepeerd rond de vier hoofddoelstellingen van het ministerie: veilige fietsinfrastructuur, veilige fietsen, veilig gedrag op de fiets en veilige snelheden op de fiets

Binnen deze thema’s is onderscheid gemaakt tussen toegepast onderzoek – gericht op het ondersteunen van beleidskeuzes op korte termijn – en verkennend onderzoek, dat op langere termijn inzichten moet opleveren voor de ontwikkeling van nieuw of aanvullend beleid.

Veilige fietsinfrastructuur

• Kennis over de locaties van enkelvoudige fietsongevallen en de invloed van infrastructuur op enkelvoudige fietsongevallen (toegepast)
• De relatie tussen drukte en fietsveiligheid, en uiteindelijk een objectief criterium voor drukte op het fietspad (verkennend)
• De veiligheid van fietsers op kruispunten en fietsoversteken (fiets-fiets en fiets-motorvoertuig) (verkennend)

Veilige fietsen    

• De veiligheid van elektrische fietsen tegenover conventionele fietsen en de rol van de kenmerken van de elektrische fiets bij enkelvoudige fietsongevallen (met name bij ouderen) (toegepast)
• Gegevens over de technische staat en afstelling van de fiets en een objectief (en praktisch) criterium voor een veilige of stabiele fiets (verkennend)
• De invloed van kenmerken als massa, afmeting, snelheid en botsmechanica op de veiligheid van nieuwe typen fietsen en LEV's en de veiligste plek op de weg van dit soort voertuigen (verkennend)

 Veilig gedrag op de fiets  

• Effectief stimuleren van beschermingsmiddelen, zolas fietshelmen, voor fietsers, inclusief (door)ontwikkeling (toegepast)
• De risico's van roodlichtnegatie door fietsers en de omstandigheden waaronder fietsers door rood fietsen (toegepast)
• Het effect van functieverlies op de fietsgeschiktheid, in het algemeen en specifiek bij ouderen (verkennend)

 Veilige snelheden op de fiets        

• De relatie tussen fietssnelheid, ongevalskans en het risico op letsel, met name bij ouderen en kinderen/jongeren op (opgevoerde) elektrische fietsen (verkennend)

Voor het opstellen van de lijst met kennishiaten heeft SWOV een analyse gemaakt van eerdere SWOV-publicaties op het gebied van fietsveiligheid en experts geraadpleegd. Het volledige rapport over de totstandkoming van de lijst met kennishiaten is hier te lezen.

Lees ook: Amsterdam pakt verkeersveiligheid nu stevig aan