In veel steden verdwijnen bedrijfsruimtes en oude bedrijventerreinen in hoog tempo om plaats te maken voor woningbouw. Maar dat schuurt: hoe krijgen we straks onze pakjes thuis, hoe worden horeca en winkels beleverd, en waar laat de techniekinstallateur zijn materialen?

De reflex om bedrijvigheid de stad uit te drukken botst steeds vaker met de realiteit van een groeiende stad. In de komende decennia groeien steden sterk in zowel inwoners als banen. Die twee hangen nauw met elkaar samen: zonder werk geen leefbare, diverse stad. Juist vakmanschap en lichte industrie geven wijken veerkracht en economische draagkracht.

DHL CityHub: wat er misgaat als logistiek en wonen elkaar ongepland ontmoeten

De recente klachten rond de DHL CityHub in Amsterdam-Noord zijn exemplarisch. De buren worden geconfronteerd met piepende vrachtwagens, foutparkerende bestelbusjes en nachtelijke leveringen. Terwijl de locatie een bedrijfsbestemming heeft, transformeert de buurt snel tot een gezinsrijke woonwijk. De CityHub (juist bedoeld als duurzame schakel in de last-mile) belandde zo in een spanningsveld waar bedrijfsprocessen botsen met de omgevingskwaliteit.

Niet het concept van een CityHub is het probleem, maar de mismatch tussen locatie, bedrijfsvoering en gebiedsontwikkeling. Nachtelijke aanvoer, hoge verkeersintensiteit en buitenopslag passen niet in een woonstraat waar kinderen spelen en mensen rustig willen slapen. De wijk heeft het label ‘woon-werkgebied’, maar nachtelijk vrachtverkeer is er niet toegestaan.

Zowel stadsdeel Noord als DHL erkennen signalen van overlast, maar structurele oplossingen blijven uit. De situatie is tijdelijk, zeggen partijen, maar ook tijdelijke fricties tasten draagvlak voor stedelijke logistiek aan. Dit gebeurt er als steden onvoldoende voorsorteren op de groeiende vraag naar logistieke nabijheid: bedrijven wijken uit naar plekken die eigenlijk niet geschikt zijn.

Nabijheidslogistiek: terug naar de stad

De internationale trend van ‘proximity logistics’ gaat juist uit van het tegenovergestelde: logistieke functies opnieuw dichter bij de vraag organiseren. Dat is geen luxe, maar noodzaak. E-commerce versnelt dit, maar ook andere factoren spelen een rol: verschuiving van zakelijke naar huisleveringen, een servicesector die dichtbij klanten moet kunnen opereren en de opkomst van elektrische voertuigen die kortere routes vragen.

Nabijheidslogistiek betekent fijnmazige netwerken met kleine, goed geïntegreerde voorzieningen dicht bij stedelijke gebruikers. Het tegengif tegen decennialange ruimtelijke spreiding naar buitengebieden. De verminderde autotoegankelijkheid van binnensteden maakt nabijheid bovendien cruciaal voor betrouwbare dienstverlening.

Wat internationale steden ons leren

Uit onderzoek in onder meer New York, Parijs, Seoel, Shanghai en Tokio blijkt dat stedelijke logistiek zich razendsnel ontwikkelt. Drie typen voorzieningen komen daarbij naar voren: fulfillmentcentra, bezorgstations en snelle-leveringshubs. Opvallend is de opkomst van meerlaagse gebouwen met meerdere huurders; typisch in Azië, maar inmiddels ook in New York, Parijs én Amsterdam.

Steden experimenteren met multifunctionele gebouwen waarin logistiek wordt gecombineerd met wonen, retail of ateliers. Dat maakt efficiënter ruimtegebruik mogelijk, maar vraagt doordacht ontwerp om geluid, verkeer en emissies te beheersen. Gemeenten staan in deze experimenten centraal: zij moeten sturen op ruimtelijke kaders, randvoorwaarden en kwaliteit.

De paradox

Iedereen wil betere, snellere en schonere bezorging. Maar niemand wil de voertuigen of de gebouwen die daarvoor nodig zijn. Ruimte is duur en schaars, en projectontwikkelaars kiezen logischerwijs voor woningbouw. Logistieke ruimte realiseren vergt meer complexiteit, levert minder op en past niet vanzelfsprekend naast woningen. Toch eisen consumenten én bedrijven steeds hogere serviceniveaus – tegen lagere kosten.

Wat is nodig? Vier opgaven voor gemeenten en bedrijven

Dit spanningsveld vraagt om nieuwe strategieën. Steden moeten logistieke ruimte expliciet plannen en beschermen, net zoals ze dat doen voor scholen, zorg en groen. Ontwikkelaars moeten worden gestimuleerd of verplicht om ruimte voor lichte bedrijvigheid en logistiek op te nemen. En bedrijfsprocessen moeten worden afgestemd op de directe omgeving.

1. Ruimtelijk: reserveer goed ontsloten logistieke kavels en ontwikkel gemengde gebieden met realistische milieuruimte.

2. Operationeel: stimuleer gedeeld gebruik, consolidatie en elektrische voertuigen; borg venstertijden en laadactiviteiten binnen.

3. Architectonisch: ontwerp voorzieningen die passen in het straatbeeld en draagvlak creëren, met oog voor geluid en veiligheid.

4. Economisch: ontwikkel businesscases voor multi-tenant en meerlaagse logistieke gebouwen.

De groeiende stad kan niet zonder logistiek. De casus van DHL CityHub laat zien dat ontbreken van regie leidt tot overlast, onrust en inefficiëntie. Maar met slimme ruimtelijke planning, ontwerpkwaliteit en goede afspraken kunnen wonen, werken en logistiek elkaar juist versterken. Het is tijd om logistieke ruimte niet te zien als hinder, maar als fundament van een leefbare, economische sterke stad.

Foto: Frans Blok - Shutterstock

Lees ook: Kun je wonen en logistiek in steden combineren?

Lees ook: Verkenning woon-werkbalans: steden en regio’s op zoek naar evenwicht