Nederland is een fiets- en wandelland. We wandelen gemiddeld ruim vijf uur per week en fietsen bijna vierenhalf uur. Bewegen is goed voor de gezondheid, dat weten we allemaal. Maar de keerzijde wordt steeds zichtbaarder: het aantal ongelukken met fietsers en voetgangers stijgt, en de gevolgen zijn vaak groter dan we denken. Dat bracht RIVM in kaart.

Sinds 2020 neemt het aantal dodelijke slachtoffers onder voetgangers toe. Fietsers vormen inmiddels de grootste groep verkeersslachtoffers, met name door de opkomst van de elektrische fiets. Bezoeken aan de spoedeisende hulp door e-bike-ongelukken schieten omhoog. Maar betekent dat automatisch dat een e-bike gevaarlijker is? Dat ligt ingewikkelder.

Meer fietsen, meer ongelukken?

Wie vaker op de fiets stapt, vergroot simpelweg zijn kans op een ongeval. Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat 2,1 procent van de Nederlanders jaarlijks letsel oploopt door een fietsongeval, en 1,9 procent door een val op straat. Vooral jongeren onder de 25 jaar vallen vaker, terwijl ouderen juist vaker in het ziekenhuis belanden na een ongeval. Niet omdat ze vaker vallen, maar omdat ze kwetsbaarder zijn.

Opvallend is dat zestig procent van de slachtoffers helemaal geen medische behandeling krijgt. Hun letsel lijkt minder ernstig (schaafwonden, kneuzingen) maar een kwart van hen verzuimt wél minstens een dag school, werk of sport. De maatschappelijke impact van al die “kleine” ongevallen is dus groter dan we denken.

De e-bike onder de loep

Volgens het onderzoek is de kans op letsel door een fietsongeval bijna twee keer zo groot op een elektrische fiets als op een gewone fiets, vooral bij 50-plussers. Maar pas op: die conclusie is minder hard dan ze lijkt. Elektrische fietsers zijn vaak ouder, leggen grotere afstanden af en rijden sneller. Al die factoren spelen mee. Bovendien maakt dit onderzoek geen onderscheid tussen e-bikes, fatbikes, racefietsen of mountainbikes. Het blijft dus gissen of de e-bike écht gevaarlijker is, of dat vooral de gebruikers kwetsbaarder zijn.

Ons eigen gedrag

Een van de meest schokkende uitkomsten is hoe vaak onoplettendheid en afleiding een rol spelen; ons eigen gedrag. Bij 45 procent van de valpartijen op straat en bijna een vijfde van de fietsongevallen keek het slachtoffer simpelweg niet goed uit. Ook de weg speelt een grote rol: ongelijk asfalt, gladheid of slecht onderhoud veroorzaken een aanzienlijk deel van de ongelukken. Telefoongebruik wordt opvallend weinig genoemd, maar afleiding in bredere zin komt vaak voor.

Beleid blijft achter de feiten aanlopen

De boodschap is duidelijk: wandelen en fietsen zijn gezond, maar het huidige beleid rond verkeersveiligheid schiet tekort. Gemeenten besteden miljoenen aan het promoten van fietsen, maar veel fietspaden en stoepen verkeren in slechte staat. Ongelijk liggende tegels en scheef asfalt zijn letterlijk struikelblokken die eenvoudig op te lossen zijn, maar jarenlang blijven liggen.

Daarnaast is de aandacht voor doelgroepen scheef verdeeld. Ouderen krijgen programma’s als Doortrappen aangeboden, gericht op veilig fietsen. Prima, maar jongeren blijken óók een risicogroep. Ook zij hebben training en bewustwording nodig, zeker nu de e-bike steeds populairder wordt onder scholieren en studenten.

Gezond bewegen zonder blauwe plekken

Als we willen dat bewegen echt bijdraagt aan gezondheid en brede welvaart, moeten we verder kijken dan de klassieke verkeersstatistieken. Het nieuwe RIVM-onderzoek laat zien dat duizenden slachtoffers onzichtbaar blijven in de officiële cijfers, omdat ze niet in het ziekenhuis belanden maar wel dagen uitvallen van werk of school.

De oplossing begint bij simpele dingen: beter onderhoud van stoepen en fietspaden, meer aandacht voor bewust fietsen zonder afleiding, en beleid dat zich richt op alle doelgroepen – van basisscholier tot 80-plusser, stelt RIVM. Anders dreigt de paradox dat Nederland weliswaar steeds meer beweegt, maar ondertussen ook steeds harder valt.

Lees ook: Veilige fietspaden bestaan niet