Waarom je als leider geen 'Brexit-vragen' moet stellen

De uitslag was vrijdagochtend nog maar net bekend of de sociale media stroomden vol met verbazing en verontwaardiging. Hoe konden die Britten nu zo dom zijn om voor een Brexit te kiezen? De verantwoordelijkheid voor de gevolgen van het referendum kan je evenwel niet bij een volk leggen waarbij iedere kiezer naar eer en geweten gestemd heeft. Het is David Cameron die als leider de vraag stelde en daarmee zijn leiderschap en regie volledig uit handen gaf.

Stel geen vragen die verdeeldheid zaaien
Een van de gevolgen van het referendum is dat het Verenigd Koninkrijk een verdeelde natie is geworden. Het verschil tussen de voor- en tegenstemmen is niet zo groot en heeft de tegenstellingen en animositeit tussen diverse groepen in de bevolking versterkt. Dat zit hem al in het feit dat een gesloten dichotome vraag wordt gesteld. Je bent voor, of je bent tegen. Je wordt gedwongen om te kiezen, terwijl de emoties en gedachten achter deze keuze verschillende schakeringen kennen. Een leider hoort al die achterliggende behoeftes te kennen, serieus te nemen en met elkaar te verbinden.

Stel geen vragen waar je het antwoord niet van wilt weten
Hoe vaak overkomt het je dat je als leider een vraag stelt en dan een antwoord krijgt dat je niet had willen horen? Dan kan je hem net zo goed achterwege laten. Gesloten vragen moet je alleen stellen als ‘nee’ net zo’n goed antwoord is als ‘ja’. Of het is een retorische vraag die meer een bevestiging of een gelofte is, zoals bij een huwelijk of een eed. Een leider hoort vragen te stellen waarbij hij of zij ongeacht de uitkomst de verantwoordelijkheid kan dragen. David Cameron legt zijn verantwoordelijkheid neer, nu het antwoord hem niet bevalt.

Stel open, informatieve en activerende vragen
Een leider stuurt daarbij met zijn vragen de blikrichting van de ander en elk antwoord is dan goed. Als je mensen daarin vrij laat, voelen zij zich vrij. Wat is voor jou het belangrijkste dat je zou willen veranderen? Waarom is dat voor jou belangrijk? Wat is je daarin al gelukt? Natuurlijk lenen dit soort vragen zich niet voor een referendum, doch in de dagelijkse praktijk zijn dit de vragen die je als leider bezig mogen houden. Wat zijn mensen hun verlangens, wensen, dromen en behoeften? En op welke wijze kan jij ze in staat stellen dat zelf te realiseren?

Leg alleen keuzes voor waar mensen de consequenties van overzien
Natuurlijk zijn er ook besluiten die genomen moeten worden door jou als leider en die verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Dan wil je draagvlak ervaren en dat is wellicht datgene waar David Cameron naar opzoek was. De materie achter het referendum was echter veel te complex. De gevolgen van het besluit worden door niemand overzien. Aan de kinderen van de school vraag je bijvoorbeeld toch ook niet of zij voor een fusie zijn met een andere school? Keuzes vragen deskundigheid en een leider verzameld die om zich heen en verbind verschillende inzichten en disciplines met elkaar. Zo zet je een groep aan de slag om de consequenties van nieuwe methodes te onderzoeken. Dat zijn keuzes die professionals kunnen overzien.

Overzie de consequenties van je eigen vragen
Als David Cameron wat had willen bereiken, had hij beter na mogen denken over de consequenties van het referendum. Met de juiste vragen houd je de regie in handen, stuur je op de doelen die je wilt bereiken en dragen anderen daar met plezier en in alle vrijheid aan bij. Laten wij voor het Britse volk hopen dat er een leider op staat die er met de juiste vragen weer een Verenigd Koninkrijk van maakt.