Vertrouwen en respect

Er zijn mensen die denken dat leiderschap slechts gaat over macht en berekening. Dat het te maken heeft met de positie die je inneemt binnen de hiërarchie. Op zich is die gedachte prima te begrijpen. Er zijn immers nog steeds voorbeelden van leiders binnen organisaties waar macht, berekening en botheid hand in hand lijken te gaan.

Stel je tegelijkertijd eens voor wat deze omstandigheden doen met relaties, vertrouwen en respect. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de relaties ronduit slecht en is van respect en vertrouwen weinig sprake. Ik durf zelfs de stelling aan dat wanneer macht en botheid toenemen, het respect en vertrouwen evenredig afnemen.

Macht en positie

Vanuit de gedachte dat het bij leiderschap zou gaan om macht en positie zou je gemakkelijk kunnen denken dat leiders dus dominant zijn, nauwelijks angst kennen, gemakkelijk de confrontatie aangaan en conflicten niet mijden. Je hoeft maar iets door te schieten en er is zelfs sprake van het tiranniseren van ondergeschikten. In organisaties waar leiderschap gebouwd is op macht en positie zie je dat de leiders vaak ontoegankelijk zijn. Letterlijk verstopt op de hoogste etage, bij voorkeur met een eigen lift en tenminste twee secretaresses die als schildwacht optreden.

Maar leiders opereren niet vanuit een vacuüm. Ze worden beïnvloed door hun omgeving en hun ondergeschikten. Leiderschap ontwikkelt zich evenmin in een vacuüm. Wanneer een leider leunt op macht en positie en dit niet tot het gewenste resultaat leidt zie je vaak dat er slechts meer macht wordt ingezet. En het enige dat het oplevert is meer verlies aan vertrouwen, meer verlies aan respect, algehele malaise en dus mislukt leiderschap. Het is een vicieuze cirkel waaruit nauwelijks te ontsnappen is.

Effectieve leiders

Effectieve leiders hebben vaardigheden nodig op een drietal terreinen:

1. Persoonlijke vaardigheden, zoals het kunnen realiseren van je ambities, het hebben van zelfvertrouwen, besluitvaardigheid, kritisch denken, conflictvaardig en durf. Veel leiders hebben bijvoorbeeld de neiging conflicten te vermijden. Helaas is conflicten vermijden een weinig succesvolle leiderschapsstijl en uiteindelijk verdien je er ook weinig respect en vertrouwen mee.
2. Sociale vaardigheden, zoals het hebben van een politieke antenne, empathisch vermogen, communicatieve vaardigheden. Leiders die maximaal gebruik maken van macht en positie ervaren nogal eens een moeizame communicatie met het overige deel van de organisatie. Het is dan echt eenzaam aan de top.
3. Cognitieve vaardigheden, zoals het kunnen analyseren, conceptueel denken en het hebben van een helikopterview. Stel je eens voor dat je als leider absoluut overtuigd bent van je eigen gelijk en je elke vorm van feedback als aanval beschouwt. Daarmee creëer je als leider een zodanige afstand dat je het inderdaad allemaal alleen moet doen.

Relaties zijn ook binnen de werkcontext van eminent belang. Leiders spelen daarin een cruciale rol. Vertrouwen verdien je als leider door voorbeeldgedrag, door vertrouwen te geven en dat is vaak nog niet zo gemakkelijk. Leiders hebben vooreerst op het gebied van zelfleiderschap iets te doen. Je dient als eerste vertrouwen in jezelf en je eigen talenten te ontwikkelen om de stap naar het vertrouwen in anderen te maken. Daar ligt de basis voor groei. Wanneer er vertrouwen en respect heerst binnen relaties dan doet dat iets met mensen. Mensen die vertrouwen genieten en zich gerespecteerd voelen, voelen zich beter, zijn creatiever en effectiever, presteren daardoor beter en zijn bereid meer voor hun leider te doen.

Lena Herder , managing director IKEA Nederland, zei er onlangs in een interview in het Parool zinnige dingen over. Op de vraag wat haar eerste leidinggevende les was, antwoordt Lena Herder: "Op school werkte ik in de weekenden al bij Ikea, kreeg toen al verantwoordelijkheden en het vertrouwen van de leiding. Zelfs toen ik later vanwege de kinderen parttime werkte, bleef het bedrijf potentie in mij zien. Je groeit door dat vertrouwen. Mijn medewerkers probeer ik dat vertrouwen ook te bieden."

Achter op mijn visitekaartje is de volgende tekst afgedrukt: "Wat vertrouwen genereert, is het zichtbare respect van de leider voor de volgers." Wederzijds vertrouwen en respect is een prima voedingsbodem om mensen te laten groeien. En dat geldt zowel voor leiders als hun volgers.