De jaarlijkse Post- en pakketmonitor van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) laat een duidelijke trendbreuk zien in het gebruik en de kwaliteit van postdiensten. In 2024 daalde – net als in voorgaande jaren – het aantal verzonden brieven en kaarten verder. De terugval was zichtbaar in zowel consumentenpost als zakelijke post, met een scherpere daling aan de kant van consumenten.

Tegelijkertijd nam het aantal verzonden pakketten opnieuw toe, wat leidde tot een omzetgroei in de pakketmarkt. Daar staat tegenover dat de omzet uit traditionele postdiensten verder afnam. De verschuiving van brievenbus naar bezorgbus is daarmee structureel.

Wat echter vooral zorgen baart, is de teruglopende kwaliteit van de postbezorging. Slechts 86% van de post kwam in 2024 op tijd aan – fors onder de wettelijke norm van 95% en een daling tegenover 89% in 2023. De ACM ziet het effect terug in het groeiende aantal klachten: steeds vaker gaat het om post die (veel) te laat of helemaal niet wordt bezorgd.

Internationale pakketdruk en verduurzaming

Een andere opvallende ontwikkeling is de forse stijging van het volume aan internationale pakketten (+12%), terwijl de bijbehorende omzet slechts beperkt groeide (+5,7%). Dit wijst op dalende opbrengsten per pakket, mede door de populariteit van goedkope zendingen uit Aziatische webwinkels. Helaas meldt de monitor dit jaar geen marktaandelen.

Tegelijkertijd versnelt de verduurzaming van de bezorging, zegt ACM. Steeds meer pakketten worden elektrisch vervoerd, bijvoorbeeld met bakfietsen of elektrische bestelwagens. De vraag is of dit waar is. Er zijn iets meer dan 10.000 voertuigen in eigen beheer. Hoe het zit met de 10.000 tot 15.000 voertuigen waarop onderaannemers rond rijden?

Het aantal pakketkluizen (overigens geen duurzame oplossing) in Nederland groeide in een jaar tijd met 70%, van 2.800 naar 4.800. Toch blijven consumenten vasthouden aan thuisbezorging: ruim 80% van de pakketten wordt nog steeds aan huis afgeleverd. Alternatieven zoals ophaalpunten en kluizen winnen aan terrein, maar langzaam. De monitor laat zien dat ruim 80 procent van de pakketten nog steeds gewoon aan huis wordt bezorgd. Het afhalen bij pakketkluizen of servicepunten blijft dus een minderheidsvoorkeur.

De toekomst van de postmarkt

De ACM ziet toe op de kwaliteit van de Universele Postdienst (UPD), die slechts 15% van de totale postmarkt omvat. Het grootste deel van de post – met name zakelijke zendingen – valt buiten het wettelijk toezicht. Ook de pakketmarkt is ongereguleerd. Daardoor heeft de toezichthouder beperkte mogelijkheden om in te grijpen bij verslechterende kwaliteit of groeiende klachten in deze segmenten.

De cijfers bevestigen dat de postmarkt snel verandert – met groeiende bezorgvolumes, een toenemend duurzaam karakter én een afnemend vertrouwen in de traditionele brievenpost. De vraag is hoe lang dit nog houdbaar is.

De financiële situatie van PostNL verslechtert sneller dan verwacht, meldde het ministerie van Economische Zaken eerder. Dat baart zorgen, aangezien PostNL verantwoordelijk is voor de universele postdienst (UPD). De postmarkt staat onder druk: volumes dalen, kosten stijgen. Het huidige model – een ondeelbare UPD bij één partij – past niet meer bij deze realiteit.

Een toekomstbestendige postmarkt vraagt om vernieuwing: regionale en functionele opsplitsing van de UPD, met ruimte voor samenwerking tussen PostNL en lokale bezorgdiensten zoals Cycloon, Intrapost en Spotta. Tegelijk groeit de kritiek op de dominante positie van PostNL, dat afhankelijk is van regelgeving maar beperkt wendbaar is. Overheidssteun mag innovatie niet blokkeren.

De politiek moet nu kiezen: vasthouden aan een gesubsidieerd monopolie, of koers zetten naar een moderne, efficiënte en betaalbare postdienst waarin publieke waarde en marktwerking hand in hand gaan. De tijd van uitstel is voorbij – de postmarkt vraagt om toekomstgericht beleid.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Spotta opent aanval op PostNL

Lees ook: De pakketmarkt is in een 'race-to-the-bottom' waarbij de klant al lang niet meer centraal staat