Het is een tijd van bezuinigen en op veel plekken zie je dat er dan sterker gestuurd wordt op kosten. Als je er van uit gaat dat een controller toeziet op de efficiëntie en effectiviteit, dan is een logische vraag: draagt sturen op kosten bij aan een meer effectieve en efficiënte organisatie? Toch wordt deze vraag door de controllers die ik tegenkom niet vaak gesteld. En het is wel een relevante vraag, dus waarom gaat het daar dan zo weinig over?

Als je stuurt op kosten, dan is het gevoel grip te hebben de directe winst. Je stelt budgetten bij, je houdt de kostenontwikkeling goed in de gaten, en je trekt aan de rem als het einde van het budget nadert. Het resultaat is vooral dat activiteiten eerder worden afgekapt, dat er minder gedaan wordt en doelen minder ambitieus worden. En, inderdaad, je wordt minder vaak verrast door budgetoverschrijdingen, je bent meer ‘in control’.

Tegelijkertijd kan de vraag worden gesteld of er een bijdrage is geleverd aan de efficiëntie en effectiviteit. Als er door kostensturing onnodige uitgaven worden voorkomen, dan is het antwoord bevestigend. Als het er echter vooral op neerkomt dat ambities worden verlaagd en eerder wordt gestopt met het toewerken naar de gestelde doelen, dan kan het antwoord ook ontkennend zijn. Zijn er weloverwogen keuzes gemaakt? Heeft de besparing niet geleid tot een kostenverhóging in de totale keten? Zijn de risico's niet op een onverantwoorde manier vergroot? En: vergeet niet dat kostensturing op zichzelf geld kost en geen waarde toevoegt.

Voor de controller ligt er in bezuinigingstijd daarmee een belangrijke taak. Biedt weerstand aan het ogenschijnlijk logische sturen op kosten. Ga de discussie aan over welke sturing het beste resultaat oplevert, probeer de focus te houden op waardetoevoeging. Durf kritisch te zijn op beheersmatige (overhead-vergrotende) reflexen. Anders gezegd, blijf bij je kerntaak: help de organisatie om te kiezen voor efficiëntie en effectiviteit. Ook als het lijkt dat je dan minder ‘in control’ bent. En ook als dat betekent dat je niet mee gaat in algemeen aanvaarde opvattingen.