Sam Altman, de CEO van OpenAI, maakte onlangs mensen nieuwsgierig met een simpel maar verrassend idee. Hij vertelde dat het reageren op deze kleine beleefdheden wanneer mensen met AI, zoals ChatGPT, communiceren, alleen al tientallen miljoenen dollars per jaar aan energie kost. De logica is simpel: het schrappen van de beleefdheden in AI-interacties bespaart niet alleen geld, maar vermindert ook de belasting van het milieu. In theorie wint efficiëntie. Maar is dat echt zo?

Het zet je aan het denken.

Natuurlijk is het makkelijk om beleefdheid te negeren wanneer je met een robot te maken hebt, maar wat gebeurt er als deze no-nonsense aanpak zich uitbreidt naar hoe we met elkaar praten? Openen we onbewust de deur naar een killere, meer transactionele manier van omgaan met elkaar als mensen? Het is een lastige balans.

Dit is wat sommigen “de beleefdheidparadox” noemen: het vinden van de juiste balans tussen het optimaliseren van onze interacties in een door technologie gedreven wereld en het vasthouden aan waarden als beleefdheid en respect, die ervoor zorgen dat onderlinge relaties blijven bestaan. Want in tegenstelling tot AI zijn wij niet gemaakt voor efficiëntie. Wij zijn gemaakt voor verbinding, voor nuance en voor al die kleine momenten die het leven, nou ja, menselijk maken.

Klik hier om ook even naar een clip met Alexander Klopping en Eva te kijken. Wat valt jou op qua beleefdheid?

Waarom beleefdheid nog steeds belangrijk is (vooral op het werk)

Menselijke interactie is niet zomaar een reeks inputs en outputs. Het is rommelig, emotioneel en vaak vol grijze gebieden. En nergens is dat duidelijker dan op de werkplek.

Denk eens aan je baan (als je die hebt). Hoe voelt het om te werken met iemand die kortaf of afwijzend is, versus iemand die attent en respectvol is?

Het verschil is enorm.

Beleefdheid heeft een domino-effect. Onderzoek bevestigt dit ook. Een SHRM-onderzoek meldde dat respectloos gedrag op de werkplek de Amerikaanse economie elke dag meer dan 2,7 miljard dollar kost als gevolg van stress, verminderde betrokkenheid en personeelsverloop.

En dat zijn niet zomaar abstracte cijfers. Ze vertalen zich in concrete zaken, zoals hogere stressniveaus, teams die niet met elkaar kunnen communiceren of elkaar niet vertrouwen, en werknemers die ontslag nemen omdat ze zich ondergewaardeerd voelen. Maar er is ook een keerzijde.

Een respectvolle werkcultuur heeft even tastbare voordelen:

1. Minder stress: Mensen in een respectvolle omgeving geven aan zich beter te voelen en lijken zelfs meer plezier in hun werk te hebben. Denk maar aan de quote "Happy Cows Give More Milk!"
2. Samenwerking die echt werkt: Teams die zijn gebaseerd op wederzijds respect zijn doorgaans creatiever. Ze brainstormen, luisteren en komen samen tot betere ideeën.
3. Minder personeelsverloop: Als mensen zich gerespecteerd voelen, blijven ze. Zo simpel is het. Niemand wil in een slechte werkomgeving werken.
4. Hogere productiviteit: Een gezonde werkomgeving vermindert burn-out, verbetert het moreel en houdt efficiëntieverlies tegen.

Dit gaat echter niet alleen om manieren. Empathie, geduld en dankbaarheid zijn de lijm die alles bij elkaar houdt. Dat zijn dingen die je niet kunt automatiseren of hacken.

Verandert AI de manier waarop we met elkaar omgaan?

Hier begint het onduidelijk te worden. AI-systemen zoals ChatGPT zijn ontworpen voor efficiëntie: ze geven je snelle, scherpe en nauwkeurige antwoorden. Als je wel eens met een AI hebt gechat, is het je waarschijnlijk opgevallen dat het toevoegen van 'alsjeblieft' niets aan het antwoord verandert. Het is onverschillig voor beleefdheid. En eerlijk gezegd, waarom zou dat ook moeten? Het is een tool, geen persoon.

Sam Altmans pleidooi voor directere, no-nonsense commando's is logisch vanuit puur logisch perspectief. Minder verwerkingstijd, minder middelen. Klaar is Kees. Het potentiële probleem is echter dat deze gewoonte om beleefdheden weg te laten na verloop van tijd ook in onze gesprekken met mensen kan sluipen. De grens tussen ons online en offline gedrag is veel vager dan we misschien denken.

Ik moest de mening van een expert op het gebied van AI en ethiek, Hilary Richters, erbij halen. Zij legde me uit dat onze online en offline werelden niet langer in afzonderlijke bubbels bestaan. De perspectieven die we in het ene aspect van de online en offline wereld aannemen, beïnvloeden en vormen onvermijdelijk onze benadering van anderen. Richters haalde ook onderzoek aan over woede tegen robots, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, waar mensen afwijzend waren en directe, harde antwoorden gaven.

Ik ben van mening dat AI misschien wel kan omgaan met jouw directheid, maar mensen? Dat is een heel ander verhaal. Beleefdheid is niet alleen maar leuk in communicatie tussen mensen. Het is de basis van alles wat we doen, van het opbouwen van vertrouwen tot het oplossen van conflicten.

Navigeren door deze overgangsfase

Toch is het niet allemaal kommer en kwel. We zitten nog steeds in wat Richters een “overgangsfase” noemt, waarin AI steeds meer wordt geïntegreerd in hoe we leven en werken, en we overgaan naar een wereld waarin online en offline samenkomen.

Richters zegt dat dit het juiste moment is om bewuste keuzes te maken over communicatie, zowel als individu als bedrijf, en over hoe we met elkaar omgaan, waarbij AI een grote rol speelt in ons bestaan als mensen. Ze maakt een pleidooi voor een ontwikkeling die beide werelden ondersteunt, met als doel één wereld te creëren.

Klinkt logisch, toch? Maar hoe pak je dat eigenlijk aan?

Manieren om beleefdheid te behouden

Hier komen enkele praktische strategieën goed van pas, vooral op werkplekken waar AI-tools worden gecombineerd met menselijke teams:

1. Stel duidelijke verwachtingen Zorg ervoor dat je team weet wat respectvolle communicatie inhoudt, zowel online als offline. Iedereen moet op dezelfde lijn zitten, van stagiaires tot leidinggevenden.
2. Geef het goede voorbeeld Als je een leidinggevende functie hebt, onthoud dan dat mensen kijken naar hoe je je gedraagt. Ga kalm om met conflicten, luister actief en laat zien dat respect niet onderhandelbaar is.
3. Train mensen in beleefdheid Workshops over emotionele intelligentie en conflictoplossing klinken misschien wat vaag, maar het loont de moeite. Deze vaardigheden kunnen de manier waarop teams samenwerken veranderen, vooral onder druk.
4. Slim omgaan met AI Hoewel het logisch is om direct te zijn met AI, moet je ook duidelijk maken dat gesprekken tussen mensen baat hebben bij een persoonlijke benadering en aandacht.
5. Verminder onduidelijkheid, creëer meer verbinding Leer medewerkers kritisch na te denken over de raakvlakken tussen hun online gedrag en offline interacties. Help ze inzien dat consistentie in beleefdheid in beide werelden voordelen biedt.

Balans vinden tussen werelden

Het is duidelijk dat we in een tijd leven waarin machines en mensen steeds meer samenwerken. Tools zoals ChatGPT hebben de manier waarop we routinetaken uitvoeren veranderd, waardoor we meer tijd hebben voor creatiever en zinvoller werk. Maar het risico is dat we hun efficiëntie te letterlijk overnemen in ons privéleven.

Mensen zijn geen algoritmen. We reageren niet goed op kille efficiëntie of snelkoppelingen als het om interactie gaat. Wat vertrouwen, vooruitgang en verbondenheid in onze relaties met elkaar stimuleert, is iets veel diepgaanders.

De beleefdheidsparadox is niet per se een probleem dat moet worden opgelost. Het is meer iets om uit te dagen. Hoe kunnen we profiteren van de voordelen die technologie biedt zonder uit het oog te verliezen wat ons menselijk maakt? Misschien is er geen perfect antwoord. Maar bewust zijn van het domino-effect van onze gewoontes, vooral nu AI steeds meer aanwezig is in hoe we leven en werken, is een goed begin.