Het College van Rijksbouwmeester liet onderzoek doen naar de ruimtelijke toekomst van drie energie-intensieve industrieclusters: petrochemie, staal en glastuinbouw. Deze sectoren moeten ingrijpend veranderen. Hun huidige succes is mede te danken aan hun ligging in de delta, maar juist die strategische ligging staat nu onder druk door klimaatverandering.

De energie-intensieve industrie is cruciaal voor een klimaatneutrale en circulaire economie, maar vraagt veel ruimte, energie en grondstoffen. In Nederland, waar ruimte, duurzame energie en zoet water steeds schaarser worden, kunnen niet alle economische activiteiten blijven zoals ze zijn. Dit vraagt om scherpe keuzes en complexe afwegingen. Een ruimtelijke benadering helpt om te bepalen welke activiteiten waar het meest toekomstbestendig zijn. Zo'n complexe opgave kan verlammend werken. Waar moet je beginnen? En met wie?

Contouren van een Nieuw Land

Contouren van een Nieuw Land van Floor Milikowski is een hoopvol en inspirerend boek over hoe Nederland opnieuw vorm kan krijgen; over pioniers, toekomstbouwers en het Nederland van morgen. Niet vanuit doemdenken, maar vanuit verbeelding, samenwerking en realisme. De centrale boodschap: we staan aan de vooravond van een noodzakelijke transformatie van ons land en die transformatie biedt vooral kansen.

Floor Milikowski pleit voor een ander perspectief op vooruitgang. In plaats van te blijven rekenen en sturen op groei, efficiency en technologie alleen, moeten we de balans herstellen tussen mens, natuur, landschap en economie. Dat vraagt om nieuwe samenwerkingen tussen overheid, bedrijfsleven én burgers. Want echte verandering ontstaat pas als alle partijen meedoen.

Nederland heeft die kracht al eerder laten zien. Denk aan het Deltaprogramma dat veiligheid koppelde aan langetermijnvisie en ruim 35 miljard euro beschikbaar maakte om ons land toekomstbestendig te maken. Of aan de innovatieve manier waarop we opnieuw leren ‘leven met het landschap’, door natuurlijke processen en structuren serieus te nemen. De boodschap: we kunnen dit – als we durven dromen én doen.

Optimisme is een plicht

Een centraal thema in het boek is eco-optimisme: het idee dat we met technologische innovatie, sociaal ondernemerschap en politieke moed een samenleving kunnen bouwen die groener, menselijker en rechtvaardiger is. Milikowski verwijst naar het ecomodernisme en het ‘symbioceen’ – een tijdperk waarin de mens niet langer tegenover, maar in harmonie met natuur en technologie leeft.

Boeren, burgers en buurtinitiatieven komen aan bod als motor van de verandering. Zij zijn vaak al bezig met circulaire landbouw, duurzame woningbouw en sociale innovaties. Zo ontstaan er nieuwe verdienmodellen en woonvormen die economische en ecologische waarden verbinden. De overheid hoeft dat niet allemaal zelf te doen, maar moet wel ruimte geven en ondersteunen waar nodig.

Tegelijk is Floor Milikowski realistisch. Ze laat zien hoe de systeemwereld van beleidsmakers vaak losgezongen raakt van de leefwereld van bewoners. Maar ook daar zit beweging in. Van de 15-minutenstad tot wooncoöperaties, van de kracht van ‘ons kent ons’ tot lokale initiatieven: er broeit iets in de samenleving. En dat groeit.

Floor Milikowski eindigt met een oproep aan iedereen: durf te dromen. Maatschappelijke verandering begint klein, met ideeën, verbeeldingskracht en moedige mensen. En precies dat hebben we nu nodig – om samen de contouren van een nieuw, hoopvol Nederland te tekenen. Zoals filosoof Karl Popper al zei: “Optimisme is een plicht.” Een fijn en inspirerend boek voor de vakantiekoffer. Met een optimisme dat kan helpen die complexe uitdagingen in Nederland aan te gaan.

Walther Ploos van Amstel.

Het is boek is te koop bij de goede boekhandel en online.