Gistermiddag zat ik in de bioscoop. Ocean, de nieuwe film van David Attenborough. 99 jaar oud, broze gestalte, heldere blik. Wat ik zag, was adembenemend. En tegelijkertijd onthutsend. De film laat zien wat er gebeurt als we geen oog hebben voor wat zich onder de waterspiegel afspeelt. Hoe onze visindustrie alles wat leeft vernietigt – en hoe snel de natuur zich herstelt zodra wij daarmee stoppen.

De oceaan is geen verzameling vissen, koraal en plankton. Ze is een levend systeem. Bewegend, ademend, verbonden. En tegelijk kwetsbaar. De film laat haarscherp zien wat er gebeurt als we zeeën en oceanen onderwerpen aan ons idee van vooruitgang: industriële bevissing. Resultaatgericht. Rationeel. Georganiseerd. Efficiënt. Legaal.

Zware metalen sleepnetten slepen over de bodem, kilometer na kilometer. Alles wordt meegesleurd. Alles gaat kapot. Alsof je elke dag een regenwoud platbrandt voor een kratje tonijn. Wat overblijft is dood, leeg, stil.

We houden elkaar voor dat het verantwoord is. Dit soort visserij wordt soms zelfs als ‘duurzaam’ bestempeld, inclusief MSC-keurmerk. Maar ondertussen verandert de zeebodem in een maanlandschap. Alles weg. Complete stilte.

De vergelijking met organisaties dringt zich op. Hoe vaak slepen wij daar niet met netten doorheen? Een nieuw plan. De volgende reorganisatie. Nog een KPI erbij. Elke vergadering een ferm besluit. Iedere medewerker langs de meetlat. En niemand die vraagt: wat maken we eigenlijk kapot?

Want dat is de crux. Niet alleen dat wij mensen domme dingen doen. Maar vooral dat we niet kijken naar het geheel. Net als in de oceaan zie je de schade vaak pas als het (bijna) te laat is. Uitgeputte teams. Vertrouwen dat nergens meer landt. Mensen die vertrekken, maar al veel eerder zijn afgehaakt. Stilte waar eerst betrokkenheid was. We hebben geen idee wat we missen, want we meten alleen wat zichtbaar is.

Wat Attenborough laat zien, geeft hoop. Waar de natuur ruimte krijgt, herstelt zij zich. Razendsnel zelfs. Spectaculair. Vissen keren terug, koraal groeit weer. Zelfs mooier en rijker dan ooit. De oceaan hervindt haar ritme. Niet dankzij een ingreep, maar omdat we stoppen met verstoren.

Dat zien we ook in organisaties. Als we leren loslaten, kan er iets moois ontstaan. Vertrouwen. Richting. Veerkracht. Energie. Niet omdat iemand het oplegt, maar omdat het al aanwezig was. Alleen: verstikt door structuren, systemen, processen, beleid, regels, procedures en controle.

Nieuw organiseren is niet de boel op z’n beloop laten. Het is: stoppen met slepen. De ruimte teruggeven aan het systeem. Durven geloven dat mensen weten wat ze nodig hebben. Niet alles willen fiksen. Niet elk probleem beantwoorden met een besluit of plan. Maar kijken. Luisteren. En soms: niets doen.

Het is natuurlijk herstel. Je creëert voorwaarden, geen oplossingen. Je beschermt de balans, je legt haar niet op. Je durft te wachten, in plaats van te grijpen. En ja, dat vraagt iets van leiderschap: nederigheid.

Wat zou er gebeuren als we onze organisaties behandelen als een rif in herstel? Als we systemen niet langer strak trekken, maar losweken? Als we geloven dat het leven zelf richting geeft?

Ocean stelt geen vragen. Het laat alleen maar zien wat er gebeurt. En dat is waarom het raakt. De film is geen manifest. Het is een spiegel. En een spiegel liegt nooit.

Laten we geen sleepnetleiders zijn. Dus ga kijken. Zodat je weet wat er aan de hand is. In onze wereld. En in onze organisaties.

Of, zoals Attenborough het zegt: “We still have time. If we act now.”