Collectieve doel is zwakke schakel bij organisatieverandering

Columns

Het is in veel ondernemingen en (publieke) instanties een vast gegeven bij organisatieverandering. De directie of het (hogere) (project)management bepaalt het collectieve doel en de gezamenlijke richting terwijl medewerkers (binnen teams en afdelingen) de concrete resultaten uitwerken om stappen te maken - dit noemen we samenwerking.

Collectieve doel en samenwerking
Bij het collectieve doel gaat het om één gezamenlijk beeld en waarom verandering nodig is. Verder is gekeken of impact en complexiteit voldoende zijn onderzocht. Bij de factor samenwerking is gevraagd naar realisme van doel(en) en tijdplan. Verder is onderzocht of collega’s behulpzaam zijn. Waardering van het resultaat is gebaseerd op of dit daadwerkelijk een verbetering is, past bij het doel, goed is geborgd, een positief effe...

Stefan van Aalst
Het systeemdenken begint al aardig ingeburgerd te raken: zet een (collectief gedragen) stip op de horizon, bepaal de gap en hoe deze te overbruggen.

Dit is allemaal prima wanneer de boel goed voorspelbaar is en de diverse actoren zich netjes conformeren aan de regels en afspraken die ten gunste zijn voor 'het systeem'.

Echter, wanneer de boel niet zo voorspelbaar is en/of de diverse actoren kunnen de regels en afspraken voor minimaal een deel beïnvloeden of zelfs bepalen, dan gaat die vlieger niet op. De interactiviteit levert dan dermate veel dynamiek op dat de stip op de horizon alleen maar extra moeilijkheden oplevert.

Je krijgt dan wel te maken met een 'meta' collectieve doel, iets in de zin van: wat het ook wordt, we gaan er iets moois van maken. Opvallend hierbij is dat dissonantie een wezenlijke noodzakelijkheid is om uiteindelijk tot samen iets moois te komen. Niets is funester dan een collectieve blindheid als het gevolg van het 'allemaal op één lijn zitten'.

Persoonlijk maak ik me doorgaans minder zorgen als een project minder gaat omdat er veel discussies allerlei kanten opgaan, dan een project waarvan iedereen denkt: zo gaat ie goed, zo gaat ie beter. Het eerste bevat namelijk veel energie en inzichten die allerlei problemen en issues in een vroegtijdig stadium zichtbaar maken. Het laatste, daar wordt door collectieve blindheid alle early-warnings (en zelfs late-warnings) 'vergeten' of weggeredeneerd worden totdat het veel te laat is.
Leon Dohmen
Dag Stefan,

Het collectief doel hoeft niet persé die stip op de horizon te zijn. Je kunt het ook zien als 'iets dat mensen verbindt'.

Ik denk dat je voorzichtiger kunt zijn met hoe je de term 'collectieve blindheid' neerzet. Dit suggereert volgens mij teveel dat als mensen in harmonie en eensgezind aan iets werken dat 'ze blind zijn'. Ik daag je uit om deze stelling met een paar voorbeelden te onderbouwen vanuit de praktijk. Ik ben zeer benieuwd...

Vriendelijke groet,
Leon
Stefan van Aalst
Leon

Vast en zeker ben je bekend met kernkwadranten. Heb je deze wel eens toegepast op 'harmonie' en 'eensgezindheid'?

Ik mag graag op een uitdaging ingaan:
Sub prime mortages is volgens mij wel een leuk bekend voorbeeld van collectieve blindheid. Iets langer geleden "ich-habe-ess-nicht-gewust" verhaal ...en dan heb ik het niet sec over de Duitsers en pro-Duitsers van toen.

Inderdaad is mijn stelling: als teveel mensen in 'harmonie en eensgezind aan iets werken' dan zijn ze blind. Dissonnantie is een belangrijke factor in 'een pas op de plaats te maken' en eens eerlijk naar jezelf te kijken.

Overigens uitermate interessante is ook te kijken naar de ontwikkeling van Kwantum Mechanica. Jarenlang heeft dat moeten sudderen op een laag pitje omdat de gevestigde orde, volkomen in harmonie en eensgezindheid, dit niet kon accepteren. Pas nadat een aantal van die 'harmonische en eensgezinde' mensen op een natuurlijke manier het veld verlieten, was een fundamentele doorbraak mogelijk binnen de natuurkunde. En het leuke hieraan is: fundamentele wetenschap wordt doorgaans erg geassocieerd met logica en bewijs ....dus niet.

Let wel, ik ben niet tegen harmonie en eensgezindheid. Mijn oma zei altijd, waar 'teveel' voor staat is nooit goed. En dit geldt ook voor teveel harmonie en teveel eensgezindheid.

Meer over Projectmanagement