Heibel in de sociale wetenschappen

Het rommelt  in de sociale wetenschappen. De dolgedraaide statistiek, de kloof tussen theorie en praktijk, de fraudes. Met hand en tand blijven de gevestigde machten zich verzetten. Replicatieonderzoek en betere statistische methoden moeten schoon schip maken.

Echter: de replicaties bewijzen op grote schaal dat eerdere uitkomsten niet deugen. Ondertussen  gaat men door met de productie van losse weetjes zonder samenhang.  Een bijdrage aan goede theorievorming is het niet te noemen. Niet zo vreemd dat deze 'borreltafelwetenschap' steeds kritischer bejegend wordt!

Het kon niet uitblijven; men pikt het niet meer. Zie de Volkskrant. “Heibel in de sociale wetenschappen: gevestigde geleerden zouden worden 'geterroriseerd' door jonge onderzoekers op zoek naar fouten in hun werk. Smerig spel, of een hoognodige schoonmaakbeurt?” Maarten Keulemans,  Volkskrant, 8 okt. 2016.

Enkele citaten

‘Tot hier en niet verder’ betoogt de eminente psychologiehoogleraar Susan Fiske, “De nieuwe media (blogs, Twitter, Facebook) moedigen onbeheerde, ongefilterde vuilbekkerij aan. In de extreemste voorbeelden vallen online-burgerwachten personen, hun onderzoeksprogramma's en carrières aan”, aldus Fiske.

Fiskes tirade komt niet uit het niets. De laatste jaren is het voortdurend hommeles in haar vak. Oude experimenten leveren bij replicatie in tweederde tot driekwart van de gevallen andere resultaten op.

En alsof het niet genoeg is, is er een nieuwe generatie onderzoekers opgestaan die blogt en facebookt dat het een aard heeft. En dat allemaal zonder peer-review, de spelregel dat onderzoek niet naar buiten mag zonder goedkeuringsstempel van een panel van geleerde collega's, aldus Fiske. 'Deze verniel-critici negeren de ethische gedragsregels en ontduiken elke beoordeling door vakgenoten', foetert de professor, die de jonge garde onder meer het 'verwoesten van levens' aanwrijft.

Wellicht was het daarbij gebleven, ware het niet dat de invloedrijke bloggende hoogleraar statistiek en politicologie Andrew Gelman reageerde, onder de vileine titel 'Wat er is veranderd, is dat er een nieuwe wind waait'. In een opgestoken middelvinger van 5.170 woorden lang wrijft Gelman de psychologe aan een 'dood paradigma' aan te hangen, van statistisch rammelende onderzoekjes en theorieën die zo slap staan afgesteld dat je er álles wel mee kunt verklaren. Borreltafelwetenschap!

'En nu hebben we de keizer-heeft-geen-kleren-fase bereikt', aldus Gelman. 'We beseffen allemaal dat slecht werk eerder regel is dan uitzondering’.

'De grote theorieën zijn gaandeweg verdwenen. En om eerlijk te zijn heeft men zich lang beholpen met ad-hoc-theorieën', zegt de Leidse hoogleraar psychologie Bernhard Hommel. 'Je doet een waarneming, en dat is dan het fenomeen.'

Nog eens extra op scherp gezet worden de tegenstellingen door de generatiekloof, met enerzijds de oude garde die gewend is aan zorgvuldig geformuleerde epistels in een vakblad, en anderzijds de online-generatie die volop experimenteert met blogs, gratis tijdschriften en peer-review achteraf. 'Op internet kunnen mensen de dingen best onaardig brengen', ziet promovenda methodologie Michèle Nuijten van de Universiteit van Tilburg ook wel in. 'Maar het voordeel is dat de verbeteringen in de wetenschap er veel sneller gaan. En je hoeft niet per se hoogleraar te zijn om een bijdrage te kunnen leveren.'

Intussen begint de ruzie ook steeds meer door te klinken in andere sociale wetenschappen. Dit blijkt onder meer uit de honderden reacties van economen, politicologen en sociologen onderaan Gelmans weblog. 'Want hele theorieën bouwen op basis van een handvol vragen uit een enquête of wat losse grafiekjes in Excel - bezondigen niet veel meer wetenschappers zich daaraan?'

“Feit is”, schrijft de Britse neuro-wetenschapper Chris Chambers in een reactie op Fiske, “dat we midden in een machtsstrijd zitten. Niet tussen Fiskes 'verniel-critici' en hun slachtoffers, maar tussen de hervormers die wanhopig proberen de wetenschap te verbeteren en een groepje traditionalisten dat nu en dan vanaf hun troon omlaag kijkt en wat obstakels op je weg leggen.”

Tot zover de citaten uit de Volkskrant.

De tekst van Andrew Gelman 'What has happened down here is the winds have changed'  met de honderden reacties is hier te vinden.

 In NL dezelfde geluiden

Deze kritiek staat niet op zichzelf. In NL maakte de affaire Stapel soortgelijke commentaren los. De affaire Stapel - Effecten van DE wetenschappelijke methode. De toen voorgestelde remedie van replicatie en meer statistiek heeft niet gewerkt. Geen wonder.

Het oppoetsen van een 'dood paradigma' met meer van hetzelfde, maakt het alleen maar erger.

"Repliceren wordt een soort ‘Hang yourself methode’ voor de sociale psychologie."  ManagementSite, 13 dec. 2012.

De kritiek beperkt zich ook in NL niet tot de psychologie. Zo publiceerden Nederlandse economen hun onvrede onder titels als Stop de bonentellers aan de UvA  en Het falen van de economie - Wetenschap op dood spoor

Op het gebied van de management wetenschappen stelt Arnold Godfroij in zijn afscheidscollege dat de zogenaamde wetenschappelijke methode onze kennis over beter organiseren en managen ongeschikt voor toepassing maakt. De kloof tussen theorie en praktijk wordt er alleen maar groter door. Hij pleit voor een herstel van de interactie tussen wetenschappers en praktijkmensen en voorspelt dat onderzoeksgroepen die op de oude voet doorgaan hun toekomst in gevaar brengen door gebrek aan toegevoegde waarde voor de samenleving.

Hoe verder

Al jaren lang rommelt het. In ManagementSite worden de discussies op de voet gevolgd omdat ze direct te maken hebben met onze kennis over beter managen en organiseren. Zie bijvoorbeeld de gerelateerde artikelen in de marge en de links in deze column. Ze geven een idee van de richting die we uit moeten.

Wat dat betekent voor ManagementSite heb ik beschreven in Werken managementmodellen? - Wat werkt écht en hoe weet je dat?  Zie ook in onze kennisbank het onderwerp Managementmodellen.

Willem Mastenbroek
Hoofdredacteur ManagementSite.nl