Doorbreek de magie van de regendans

Cover stories · Cases

In aanloop naar de zomer heb ik op dit platform een stevig pleidooi gehouden om anders te kijken naar medewerkerstevredenheidsonderzoeken (MTO’s). In het kort vind ik het een rituele regendans, omdat het een middel is wat allang geen doel meer dient. Het gros van de mensen ondergaat dergelijke onderzoeken gelaten of heeft er weinig vertrouwen in dat het tot resultaatsverbetering leidt. Ook BNR en de Volkskrant pikten het onderwerp indertijd op en gaven er aandacht aan.

In dit artikel verduidelijk ik waarom middelen als MTO simpelweg de prullenbak in kunnen. Om alvast een tip van de sluier op te lichten: ze dragen niks bij aan het primaire proces en klantprestaties. Vervolgens deel ik waarom het streven naar meer tevredenheid überhaupt onwenselijk is. Tenslotte gebruik ik bouwbedrijf Aldowa...

Marcel van Marrewijk
Beste Simon,
Jouw 4D lijkt verdacht veel op een wetenschappelijke verandermethode, die reeds in de 80-er jaren is ontstaan: appreciative inquiry, een participatieve, op kracht en betrokkenheid gebaseerde verandermethode. Ook dit heet 4D, maar dan Discovery (dialoog) - Dream - Design (Doen) en Delivery (Discipline).
Verwarrend als je zelf ook een tool ter berde brengt, die in zuivere vorm al heel lang bestaat.

Overigens zijn recent varianten op het MTO ontwikkeld waarin het primair proces, mn de focus op toegevoegde waarde, centraal staat. De resultaten doen opdrachtgevers versteld staan. Het kan dus wel!
Erik Arendsen
Mooi geschreven! Knap hoe je met humor én scherpte die dynamiek weet te schetsen van steeds maar weer nieuwe hypes. En ver weg weet te blijven van het cynisme dat soms doorklinkt als deze dynamiek wordt benoemd met termen als 'hoera-woorden' of 'bullshit-bingo'.
De vraag die wat mij betreft nog meer aandacht verdient, is wat beslissers in organisaties desondanks beweegt om te kiezen voor dergelijke 'magie': komt dat voort uit angst? gemakzucht? onkunde? Of een cultuur waarin men elkaar hiermee gevangen houdt?
Simon van der Veer
Auteur
@Marcel, goed punt! De 4D-aanpak van appreciative inquiry was bij mij onder het stof geraakt, maar die zat ongetwijfeld ergens in mijn 'denksysteem' toen ik deze associatie maakt. Dank dat je mij hierop wijst.

@Erik, Rob Briner benoemt dit fenomeen ook, maar ook Tjip de Jong in zijn boek Verslaafd aan organiseren. Er is een sterke neiging om wat ogenschijnlijke problemen zijn ('ons leiderschap is niet sterk genoeg') ook te zien als vermoedelijke oplossingsrichtingen ('we hebben dus een leiderschapsprogramma nodig'). Het is een 'action-bias' en een verslaving om snel te schieten in oplossingen. En populaire hypes hebben nu eenmaal een magische aantrekkingskracht. Joost Kampen beschrijft in zijn laatste boek een achttal aanlokkelijke kenmerken en waarom we (en dus beslissers) er zo snel 'verliefd' op worden.

Wellicht ben ik te kort door de bocht, maar ik wijt het daarom echt aan onkunde. De veranderkundige kennis vind ik in de top van organisaties maar beperkt aanwezig (ook bij veel adviseurs). En bovenstaande opmerking van Marcel laat zien dat ik in dezelfde valkuil kan stappen door de 4D-terminologie niet te cross-checken met de reeds beschikbare kennis.
Guus Cruts
Het staat me niet meer zo helder voor de geest of MTO al op de lijst van Richard Engelfriet staat van alle verzamelde managementmythes, maar zo niet, dan kan MTO er dus met een gerust hart bij worden gezet op de lijst van managementmythes? En misschien kan er ergens op deze website een alfabetische lijst worden aangelegd van alle (erkende) managementmythes? Dan kunnen we die lijst online up to date houden.
Rob Fijlstra
Lid sinds 2019
Dank voor dit heldere artikel. Je opmerkingen zijn me uit het hart gegrepen en de regendans metafoor is goed getroffen. Ik sta soms versteld van de hoeveel onzin die wordt verkocht onder het mom van organisatieverbetering. Ook intelligente vakgenoten (qua IQ) en op zichzelf leuke frisse mensen bezondigen zich hieraan. Mogelijk maakt men te weinig tijd voor zelfreflectie en wordt de groepscultuur te veel bepaald door het maken van zoveel mogelijk declarabele uren. Ik moet dan altijd denken aan het werk van Bertrand Russell 'the moralty of the slave state. Zelf lees ik op dit moment "The complacent Class' van Tyler Cowen'; een zeer lezenswaardig boek voor wie houdt van breinbevingen.
Guus Cruts
Ook "intelligent and well-educated people" kunnen net zo gemakkelijk het slachtoffer worden van een sekte:

http://www.ladbible.com/more/interesting-we-spoke-to-a-man-who-escaped-a-cult-to-find-out-how-they-work-20170831
Simon van der Veer
Auteur
@Guus en Rob, dank voor jullie reacties. Leuk dat jullie de boodschap herkenbaar vinden.

@Marcel, in je reactie schreef je "Overigens zijn recent varianten op het MTO ontwikkeld waarin het primair proces, mn de focus op toegevoegde waarde, centraal staat. De resultaten doen opdrachtgevers versteld staan. Het kan dus wel!" Ik ben uitermate benieuwd naar die varianten. Kun je daarvan iets delen?

Meer over Management modellen