Gedrag is geconditioneerd, verander het dan ook zo

Columns

We willen meer gewenst gedrag op de werkvloer, vanwege veiligheid of klantgerichtheid. Oeverloos praten we er dan over, maar het gewenste gedrag ontstaat niet. Op een gegeven moment wil je dan met de vuist op tafel slaan als leidinggevende onder het mom van: ‘Waarom doen jullie niet gewoon wat ik zeg?’ Dat heeft een simpele reden.

Doorspekt met Calvinisme
Veel organisaties zijn doorspekt met Calvinistische cultuurtrekjes. We zijn amper bezig met het waarderen van het gewenste gedrag, we zijn zuinig en kritisch, want het is niet snel goed genoeg. We zijn daarom vooral bezig met ongewenst gedrag en waar het beter kan. Dat kost veel negatieve energie. Kijk naar een aantal van de Olympische sporters en die zeggen: ‘we krijgen vooral te horen als we die medaille niet halen of niet aan de verwac...

Bert Smeets
In vooral Amerikaanse literatuur over gedragsverandering (behavioristisch, zie ook "nudging") wordt erop gewezen dat feedback niet alleen positief moet zijn, maar ook onmiddellijk op het gedrag moet volgen én zeker moet zijn. Dat zijn 3 wezenlijke voorwaarden. Uw voorbeeld van de vuurwerkschade in Wijk bij Duurstede is in die zin geen erg goed voorbeeld omdat hier de "beloning" pas veel later op het gedrag volgt !
Daarnaast geldt dat de leercycli van medewerkers en bazen vaak contra-productief samenhangen, zoals uit uw voorbeeld blijkt: straffen is een ondeugd die gemakkelijk inslijpt bij bazen omdat het hun onmiddellijk een concrete succeservaring oplevert, als de medewerker gelijk bijdraait (althans deze keer). Maar de medewerker leert weinig of niets. Ik heb als consultant deze materie vaker geïntroduceerd maar daarmee weinig succes gehad, omdat mensen zichzelf en anderen vooral als rationele, welbewuste en verstandige denkers zien. Dat mensen voor een groot deel geconditioneerde "automaten" zijn, is kennelijk een heel onaantrekkelijk idee. Soms, als het goed uitkomt, wordt dit gegeven wel aangehaald, zoals recent in de discussie over verslaving aan roken (mevrouw. Benedicte Ficq) illustreert.

Meer over Gedragsverandering