Niks verliefd! Die bedrijfsblindheid heet schaamte

Columns

Naar de mening van Pauline Meurs, voorzitter van de commissie die het Leidse ROC-debacle onderzoekt, was het ‘een soort verliefdheid’ voor twee extravagante gebouwen, die bestuur en toezichthouders verblindde. Zij raakten het zicht kwijt op de beperkingen van het eigen kunnen en stortten de eigen organisatie zodoende in een weerzinwekkende ondergang.

Verliefdheid? Kom nou toch! We noemen die bedrijfsblindheid ‘schaamte’.

Symbolen van succes

Laten we om te beginnen de goudkoorts van de jaren negentig in herinnering roepen. Er leek geld in overvloed en aan de groei zou nooit een einde komen. Geïnspireerd door massaal bejubelde zonnekoningen uit het bedrijfsleven begonnen ook bestuurders van onderwijsinstellingen, ziekenhuizen, zorggiganten, sociale werkvoorzieningen en woningcorporaties met...

Nico Wortel
Lid sinds 2019
Ik vind die term van verliefdheid wel een vondst! Verliefdheid is een 'gezonde psychose'.
Hier, bij die schoolgebouwen moet je gewoon dat 'gezonde' eraf denken!
bos
Wat heeft de Raad van Toezicht gedaan bij ROC ?
waren die ook verliefd ? en waarop dan wel ?
Ir. Jan G.M. van der Zanden
Lid sinds 2019
In mijn lessen benoem ik al vele jaren het aller aller moeilijkste van project en programma management. En dat is STOPPEN. Op grond van een negatief(ve) (geworden) business case.

En dat komt omdat elk groot project de "love baby" van een hoog geplaatste persoon is. Daar mag niemand aankomen.

Dus Pauline Meurs heeft volkomen gelijk: het is bedrijfsblindheid veroorzaakt door verliefdheid op het eigen bedachte project. Alles wijkt daarvoor, en als eerste het gezonde boerenverstand!

En natuurlijk ontstaat er schaamte als de realiteit onder ogen wordt gezien. Maar dat gevoel ontstaat in mijn waarneming pas veel later als het verstand eindelijk (een beetje) is teruggekeerd....

Ik vind het heel leuk dat Meurs nu ook deze term gebruikt, al heb ik haar (helaas) nooit les gegeven.
Aart G. Broek
Auteur
@ Nico W, Jan / De keuze voor het woord ‘verliefdheid’ is absoluut geen vondst, maar uitermate ongelukkig. Deze ‘framing’ is van een zelfde aard als een oorlog benoemen tot ‘vredesmissie’, overheidsbezuinigingen wegzetten als ‘decentralisatie van bevoegdheden’ en dagloners bestempelen als ‘flexibele arbeidskrachten’ of ‘zelfstandige professionals’ of ‘zzp’ers’.

Het valt ook niet mee als lid van de Eerste Kamer – wat Pauline Meurs was (2007 – 2013) – een oordeel te vellen over datgene wat die kamer de afgelopen twintig jaar ruimhartig heeft gesteund: de verzelfstandiging van (semi)overheidsorganisaties, of wel ‘het op afstand plaatsen van het politieke bestuur’: nog zo’n eufemisme, i.c. voor het uit handen geven van de controle, het cadeau doen van gemeenschappelijke verworvenheden aan enkelen en het opdraaien voor de (on)kosten door de belastingbetalers.

Los hiervan, het mag zo zijn dat bestuurders – zowel directie als toezichthouders -op enigerlei wijze ‘verliefd’ werden op hun vastgoedcreaties. De voedingsbodem voor die halsstarrige verbondenheid met de eigen hersenspinsels - verliefdheid ? - is toch echt ‘schaamte’ zoals onder het kopje ‘symbolen van succes’ wordt beargumenteerd.
Dat is wel erg beknopt beschreven; voor een uitwerking ervan verwijs ik naar mijn Dwarsliggers; Tegenspraak onder schaamteloos leiderschap (Haarlem, 2013). Voor de reikwijdte van schaamte kun je ook terecht bij het boek waarvan hierbij de omslag wordt getoond.
Aart G. Broek
Auteur
Post scriptum /
Citaat uit het portret dat Tom-Jan Meeus maakte van dr. Bert Kreemers, de onderzoeker van de Teevendeal en vele andere misstanden zoals seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk, nationalisatie SNS Reaal en NZa.
"Alle onderzoeken die [Kreemers] deed - in de overheid, journalistiek, toezichthouders - doordrongen hem, zei hij, van één ding: Hollandse organisaties hebben een chronisch gebrek aan interne tegenspraak." [NRCHandelsblad, zaterdag 12 december 2015, p. 19]
Alle reden om zich te verdiepen in de oorzaken hiervan en niet maar lukraak een 'methodiek' op een organisatie loslaten om een 'cultuuromslag' te bewerkstelligen.
Willem Mastenbroek
Pro-lid
De rol van schaamte hebben we ongetwijfeld verwaarloosd. Overigens geen wonder. Schaamte zit diep en is vaak vermomd als verongelijktheid en ‘blame the other’. Wie denkt er terug aan ‘schaamtervaringen’ om tot meer zelfkennis te komen! Rhetorische vraag!

Maar als schaamte dreigt wordt de emotionele kracht ervan geactiveerd. En is een agressieve tegen-reactie heel natuurlijk. “Wat nou schaamte. Kletskoek. Die persoon heeft het op mij gemunt; die moet eruit!”

Ik vind het een waardevolle kijk op de spanningen die in een veelheid van relatiepatronen tussen mensen kunnen ontstaan. Niet alleen in organisaties maar ook in de samenleving.

Hoe dreigender de schaamte hoe meer respect en bevestiging men eist. "Geen respect?!" Dan maar angst; ook een soort respect, nietwaar.
Tjerk Terpstra
Geldt het hele betoog over schaamte ook niet voor het management in het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld bankdirecteuren die schermen met salarissen van collega's in het buitenland, maar vergeten dat als ze echt die waarde hadden ze allang in het buitenland zaten. Echte leidinggevenden in het buitenland moeten ze niet, gewogen en te licht bevonden.
Aart G. Broek
Auteur
@ Tjerk / Ongetwijfeld geldt mijn betoog niet alleen voor de meer of minder geprivatiseerde of anderszins verzelfstandigde organisaties. De private sector lijdt evenzeer onder het schaamtefenomeen. Zoals Willem met recht constateert (in de bijdrage boven de jouwe) is 'schaamte' een fenomeen zowel in alle mogelijke organisaties als in de samenleving in het algemeen.
Het blijft dan ook verbazen dat 'schaamte' zo weinig aandacht krijgt bij personeelszaken (human resource management). Het zou een van de eerste aangelegenheden moeten zijn om bij werving en bevordering van personeel aandacht aan te besteden, zeker waar het management, bestuur en toezichthouders betreft.

Meer over Besturen en organiseren